3 bước lưu ý khi xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc theo chuyên gia SPS đưa ra. Hiện tượng tranh mua, tranh bán, loạn giá, bẻ cọc, bỏ hợp đồng, phá vỡ chuỗi liên kết… đang diễn ra tại các vùng trồng sầu riêng, đặc biệt là khu vực Tây Nguyên.
xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc. Sầu riêng được dự báo có thể đạt kim ngạch xuất hơn 2 tỉ USD trong năm 2023.
Ba bước lưu ý
Tổng cục Hải quan cho biết, khối lượng xuất khẩu sầu riêng lũy kế 7 tháng đầu năm 2023 đã vượt 1 tỷ USD. Trong số đó, riêng thị trường Trung Quốc đã đạt hơn 950 triệu USD. Ngành công nghiệp này dự kiến sẽ đạt 2,5 tỷ USD trong năm nay.
Để hoạt động xuất khẩu sầu riêng, đặc biệt sang thị trường Trung Quốc phát triển bền vững, ông Ngô Xu Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết các nhà sản xuất cần đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về an toàn thực phẩm, sản phẩm, kiểm dịch thực vật và truy xuất nguồn gốc. Trong đó, cần đặc biệt chú ý đến ba giai đoạn.
Đầu tiên là chăm sóc sầu riêng từ khi ra hoa đến khi thu hoạch. Bây giờ là lúc phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu của quy trình kiểm dịch đối với sản phẩm trái sầu riêng tươi ký với Trung Quốc, bao gồm hồ sơ, danh mục thuốc trừ sâu và cách kiểm soát 6 loài gây hại.
“Nghị định thư chỉ quy định những nội dung chung, tổng quát. Ngoài ra, bà con nông dân, HTX, doanh nghiệp cần phải nghiên cứu và thực hiện các biện pháp vệ sinh, an toàn thực phẩm theo quy định”, ông Nam chia sẻ.
Ngoài ra, do Trung Quốc và Việt Nam đều là thành viên WTO và tham gia hiệp định RCEP nên các nhà sản xuất cũng cần phải tuân thủ các nội dung liên quan.
Công đoạn thứ 2 được ông Nam đưa ra là từ khâu thu hoạch, vận chuyển đến cơ sở đóng gói. Đặc biệt, lãnh đạo văn phòng SPS Việt Nam đặc biệt chú trọng việc hái sầu riêng đúng độ tuổi cây (thường khoảng 7,5 tuổi). “Đây là chỉ tiêu rất quan trọng đối với sầu riêng, bởi chỉ có như vậy, chất lượng nông sản này mới đảm bảo được”, ông nhấn mạnh.
Ở bước này, nhà máy đóng gói cần kiểm soát chặt chẽ việc phân loại quả sầu riêng. Theo ông Nan, trái sầu riêng bị hư, gãy, khẩu phần cơm kém chất lượng, quá ít ngăn… đều cần phải loại bỏ. Từ đó, sầu riêng được phân loại theo yêu cầu của đối tác.
Khi phun nước và làm sạch bề mặt quả sầu riêng, cơ sở đóng gói cần đảm bảo nguồn nước sạch, không lẫn đất, vỏ cây hay các tạp chất khác. Đặc biệt, nên tránh tác động vật lý lên vỏ và gai sầu riêng.
“Chúng ta phải kiểm soát đảm bảo 100% trái sầu riêng khi được đưa vào dán tem, đóng thùng thì không tồn tại bất cứ sinh vật gây hại nào. Trong công đoạn này, doanh nghiệp cần tuân thủ chặt chẽ việc ghi chép hồ sơ, sổ sách, đảm bảo vệ sinh cho người lao động bởi liên quan đến vấn đề truy xuất nguồn gốc sau này”, ông Nam khuyến cáo.
Giai đoạn cuối cùng là từ cơ sở đóng gói lên đến cửa khẩu. Do các vùng trồng sầu riêng chính của Việt Nam nằm tại Tây Nguyên và miền Tây Nam bộ, cách Trung Quốc khoảng nửa tuần vận chuyển, nên việc bảo quản sầu riêng sau sơ chế ở nhiệt độ như thế nào sẽ quyết định tới độ tươi, ngon khi sang đến nước bạn. Theo các chuyên gia, sầu riêng cần được giữ lạnh ở nhiệt độ từ 12-15 độ C, trước khi vận chuyển.
“Chúng ta phải lựa chọn những xe container đảm bảo được vệ sinh, khử khuẩn trước khi xếp hàng lên xe, đồng thời lắp đặt các hệ thống điều hòa nhiệt độ, máy lạnh để sầu riêng không bị thối, hư hỏng”, Phó Giám đốc Ngô Xuân Nam bày tỏ.
UBND tỉnh Đắk Lắk vừa chỉ đạo UBND cấp huyện tuyên truyền để mọi người dân và tổ chức, cá nhân có hoạt động mua bán sầu riêng trên địa bàn biết về các quy định của pháp luật thuế liên quan đến hoạt động kinh doanh sầu riêng, từ đó chấp hành nghiêm túc việc kê khai, nộp thuế theo quy định. Đồng thời, yêu cầu ngành thuế xử lý nghiêm những trường hợp cố tình lập bảng kê mua trực tiếp của người nông dân để hợp thức hóa sầu riêng mua của các doanh nghiệp và hộ kinh doanh khác, gây thất thu cho ngân sách nhà nước.
Sầu riêng đang vào mùa thu hoạch tại khu vực Tây Nguyên.
Tính toán kỹ lưỡng thời điểm thu hoạch
Đây là năm thứ hai sầu riêng Việt Nam được xuất khẩu chính thức sang Trung Quốc. Khi thị trường trị giá hàng tỷ USD tiếp tục tăng nhập khẩu trong năm nay, sự quan tâm đến trái cây ngày càng tăng, đặc biệt khi mùa thu hoạch chính ở Tây Nguyên vào tháng 9 đang đến gần.
Nhu cầu tăng cao khiến giá sầu riêng tăng vọt. Một tháng trước khi thu hoạch, thương lái đến hỏi giá và đặt cọc. Ở một số nơi, “đại lý sầu riêng” cũng đã xuất hiện và hoạt động của họ tương tự như “đại lý đất đai”, “đại lý bất động sản”. Họ sẵn sàng trả giá cao gần 100.000 đồng/kg.
Tâm lý chung của các chủ vườn là ưu tiên bán càng sớm càng tốt vì lợi ích của việc làm đó là giữ được tiền đặt cọc, mang lại cảm giác an tâm. Vì vậy, khi người bán hàng xếp sầu riêng xong, chủ vườn bón thêm phân bón, thuốc để giúp sầu riêng đạt năng suất cao. Điều này có thể làm giảm chất lượng của thành phẩm sầu riêng và tuổi thọ của cây.
Một yếu tố khác không thể bỏ qua là tính thời vụ. Ví dụ: khi số lượng đặt hàng lớn, người buôn bán sầu riêng sẽ thu gom và ưu tiên hàng đầu là lấy đủ số lượng. Vô hình chung, hoạt động này ảnh hưởng đến thời gian thu hoạch.
Thu hoạch sầu riêng bất cứ lúc nào cũng là một nghệ thuật. Ở các thủ phủ sầu riêng Tiền Giang, Du Lạc, Lâm Đằng có nghề “gõ sầu riêng”. Người thợ sẽ dùng tay gõ nhẹ vào vỏ để xác định độ chín. Thêm thời gian vận chuyển, họ tính toán rằng sản phẩm sẽ có chất lượng tốt nhất khi đến tay người tiêu dùng.
Là loại trái cây nhạy cảm với thời tiết nên sầu riêng sẽ “thối” nếu trời mưa. Đây là tình trạng rối loạn sinh lý khiến cơm bị cứng, có màu nâu, không có màu vàng tươi hoặc không đều màu. Nếu gặp phải vấn đề này, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam khuyên người dân nên thu hoạch chậm lại vài ngày để quả phát triển bình thường.
“Sầu riêng sát đến ngày thu hoạch, có thể nói là người dân phải túc trực liên tục ngoài vườn. Họ phải khống chế và giám sát chặt chẽ thời gian của các công đoạn như thu hoạch, vận chuyển về cơ sở đóng gói, sơ chế, đóng gói và giao hàng lên cửa khẩu. Chỉ một mắt xích bị yếu, cả chuỗi sẽ bị ảnh hưởng”, ông Nam phân tích.
Sầu riêng có giá trị kinh tế cao nhưng cũng cần có sự đầu tư thích đáng. Theo ước tính sơ bộ, mỗi ha sầu riêng thuần chủng có thể trồng được khoảng 200 cây. Chu kỳ 5 năm, nông dân phải đầu tư 300 – 600 triệu đồng cho cây giống, chăm sóc, phân bón, nước tưới, thuốc phòng bệnh, thuốc kích thích sinh trưởng… Hiện nay, ở một số nơi, người dân chọn trồng sầu riêng ghép sớm hơn so với gieo hạt. Việc thu hoạch mất 2-3 năm nhưng vẫn giữ được ưu điểm của giống.
Lượng sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 20% tổng sản lượng của Việt Nam. Tuy nhiên, sự phổ biến của sầu riêng vẫn còn xảy ra ở nhiều nơi.
Một số tỉnh như Phú Yên đang nghiên cứu, thử nghiệm sầu riêng trái vụ. Tại vùng núi Sông Hinh, 400 ha sầu riêng đã được trồng tại địa phương để chuẩn bị thu hoạch vào tháng 10 sau khi sầu riêng chín ở Nam Bộ và Tây Nguyên. Giá sầu riêng trái vụ dự kiến sẽ cao hơn so với mùa cao điểm, mở ra những phân khúc thị trường mới cho ngành.
Mới đây, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã đưa ra nhiều thông điệp kêu gọi nông dân xuất khẩu dựa trên tín hiệu thị trường. Đối với ngành có giá trị cao như sầu riêng, điều này càng trở nên cấp thiết hơn.
“Cái chúng ta tạo ra là sản phẩm, cái đến được thị trường là thương phẩm. Muốn được thương phẩm thì phải đạt được những yêu cầu về thị trường. SPS chính là cửa ngõ, thông qua đó để doanh nghiệp, bà con nông dân biết được thương phẩm muốn đến được với châu Âu, Hoa Kỳ, hay Trung Quốc… thì đạt được những chỉ tiêu nào. Đó cũng là cách để tập cho chúng ta quen với thị trường”, Bộ trưởng chia sẻ.
Từ 8h00-11h45 ngày 11/9, Báo Nông nghiệp Việt Nam chủ trì, phối hợp tổ chức cùng Cục Bảo vệ thực vật; Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường; Sở NN-PTNT Đắk Lắk và Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk.
Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan tham dự và chủ trì diễn đàn “Nhận diện thực trạng liên kết tiêu thụ, xuất khẩu sầu riêng 2023 và giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng sầu riêng Việt Nam”.
Địa điểm: Trực tiếp tại Khách sạn Sài Gòn – Ban Mê, số 1 – 3 Phan Chu Trinh, phường Thắng Lợi, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk và trực tuyến tới khoảng 1.000 điểm cầu trong cả nước.
Thành phần tham dự: Đại diện các đơn vị trực thuộc Bộ NN-PTNT: Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn; Cục Trồng trọt; Vụ Pháp chế; Văn phòng SPS Việt Nam; Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp và các đơn vị, phòng, ban chuyên môn trực thuộc. Đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI)… Đại diện Sở NN-PTNT các địa phương có vùng trồng sầu riêng. Đại diện các cơ quan thông tấn báo chí trung ương và địa phương.
Quý vị có thể tham dự diễn đàn trực tuyến qua Zoom ID: 921 5055 3574; Mật mã: 230911
